De geboortepapieren van Weststellingwerf

Het gebied Stellingwerf vormde ongeveer twee eeuwen lang een zelfstandige boerenrepubliek, die zich vaak verbond met de noordelijke Friese buren. In 1230 werden de bewoners van het westelijk deel ’Frisones de Cunre et Lenna’ genoemd. De vroegste vermelding van ‘Stellingwarf’ is uit 1309. ‘Werf’ of ‘warf’ had de betekenis van plaats of streek, terwijl met ‘stelling’ een dorpsrechter werd aangeduid. Twaalf oostelijker gelegen dorpen sloten zich in 1328 aan. In 1504 werd Stellingwerf officieel onderdeel van het gewest Friesland. In 1517 splitste de grietenij zich op in Oost- en Weststellingwerf.

De eerste vermelding van ‘Stellingwarf’ in een bisschoppelijke oorkonde geschreven in het Latijn, 1309 (Utrechts Archief).
De eerste vermelding van ‘Stellingwarf’ in een bisschoppelijke oorkonde geschreven in het Latijn, 1309 (Utrechts Archief)

De bisschop van Utrecht geeft de geestelijken in zijn bisdom opdracht om maatregelen te nemen tegen de Friezen van Stellingwarf et Scoterwarf’ die het Land van Vollenhove zijn binnengevallen.

De oudste vermelding van een oostelijk en een westelijk deel van Stellingwerf, 1517 (Tresoar)
De oudste vermelding van een oostelijk en een westelijk deel van Stellingwerf, 1517 (Tresoar)

‘Lyckle Eblens heeft commissie up die helft van den Grietenye van Stellingwerff, ende die gehele Grietenye in Scoterlant’, zoals vermeld in ‘1ste Privilege-boek ’s Hofs van Vriesland’, 18 februari 1517.

De vaststelling van het gemeentewapen, 1818 (Gemeentearchief)
De vaststelling van het gemeentewapen, 1818 (Gemeentearchief)

In 1350 werd door de Stellingwerven een zegel gebruikt met daarop een onduidelijk dier; waarschijnlijk een leeuw of een wolf. Pas in de 17e eeuw kwam de griffioen in het wapen van West- en Ooststellingwerf. De gemeente kreeg op 25 maart 1818 bij Koninklijk Besluit bericht dat het wapen officieel was vastgesteld met als beschrijving: ‘Zijnde van zilver beladen met een griffioen van keel, het hoofd achterwaarts dragende, houdende tusschen de voor- en achterpoten een roode bal, beladen met een vijfpuntige ster van zilver. Het schild gedekt met een gouden kroon’.

Een geschiedenis van Weststellingwerf in jaartallen

  • Ca. 120.000 voor Christus Neanderthalers in de Stellingwerven
  • Ca. 12.000 voor Christus eerste (rondtrekkende) bewoners in de Stellingwerven
  • Ca. 3400 voor Christus eerste boeren in de Stellingwerven
  • Ca. 1500 voor Christus gebruik van bronzen voorwerpen in de Stellingwerven
  • Ca. 300 voor Christus geen bewoning meer in Weststellingwerf
  • 944 Bisschop van Utrecht krijgt gebruiksrechten in Drenthe (en de Stellingwerven)
  • Ca. 1050 start ontginningen vanuit Noordwest-Overijssel (Steenwijk en Vollenhove)
  • Ca. 1100 bewoning bij Noordwolde
  • 1132 Kuinre voor het eerst genoemd
  • Ca. 1165 kerk Oldelamer gebouwd
  • 1204 stichting parochie van Oldeholtpade, eerste dorp dat met naam wordt genoemd
  • 1218 Hayo van Wolvega op kruistocht naar Egypte (volgens een niet heel betrouwbare bron)
  • 1230 bewoners westelijk Stellingwerf genoemd als ‘Frisones de Cunre et Lenna’
  • 1240 achttal dorpen in westelijk Stellingwerf met naam genoemd
  • 1309 ‘Stellingwarf’ voor het eerst genoemd, in een conflict met de bisschop van Utrecht
  • 1313 verdrag met bisschop van Utrecht
  • 1328 twaalf (oostelijke) Stellingwerver dorpen scheiden zich af van Drenthe
  • 1361-1362, 1408-1413 oorlog met de bisschop van Utrecht
  • 1396-1400 (westelijk) Stellingwerf onder gezag van de graaf van Holland
  • 1413 zeedijk tussen Kuinre en Blankenham voor het eerst genoemd
  • 1423 globale grensbepaling met Overijssel
  • 1500 Albrecht van Saksen vestigt zijn gezag over Stellingwerf (einde zelfstandigheid)
  • 1504 Stellingwerf definitief bij Friesland
  • 1505 Lykele Ebelens grietman, stamvader van het geslacht Lycklama a Nijeholt
  • 1517 splitsing Oost- en Weststellingwerf
  • 1523 Karel V vestigt zijn gezag over de Stellingwerven
  • 1585 bouw Slijkenburgerzijl
  • 1582-1606 invallen of dreiging van Spaanse troepen
  • Ca. 1610 start georganiseerde vervening (bij Steggerda)
  • 1611/1612 Pieter Stuyvesant geboren in Peperga (of Scherpenzeel of Blesdijke)
  • 1645 start aanleg vaart van de Tjonger naar Wolvega
  • 1646 bouw Kerk op de Hoogte in Wolvega
  • 1672-1673 invallen Munsterse en Franse troepen (verwoestingen en inundaties)
  • 1683 definitieve grensbepaling met Overijssel
  • 1702 aanleg Statendijk tussen Schoterzijl en Slijkenburg
  • 1712 Albert Harms uit Wolvega schiet bij Oldeholtpade de laatste wolf in Friesland
  • 1713 veepest in Oldelamer (als eerste dorp in Friesland)
  • 1730 grensbepaling met Drenthe
  • 1760 Grietman Onno Zwier van Haren in opspraak
  • 1773 stichting Joodse begraafplaats Noordwolde (tweede in Friesland)
  • 1774 Helomavaart tussen Tjonger en de Linde gereed
  • 1780 herbouw Lindenoord te Wolvega voltooid
  • 1821 start bouw kolonie Willemsoord
  • 1821 bouw landhuis van Heloma in Wolvega
  • 1825 watersnoodramp met 9 doden en heel veel schade
  • 1826 veel doden en zieken ten gevolge van ‘koortsen’
  • 1835 opening nieuwe grietenijhuis in Wolvega
  • 1839 opening park De Nieuwe Aanleg in Wolvega (naar een ontwerp van L.P. Roodbaard)
  • 1846 Groote Veenpolder opgericht (in de Westhoek)
  • 1854 aanbesteding grindweg tussen de zeedijk en Wolvega
  • 1865 start bouw treinstation Wolvega
  • 1878 opening postkantoor in Wolvega
  • 1881-1882 Albert H. Kuipers uit De Hoeve propageert emigratie naar de VS
  • 1881 start aanleg bossen in de Stellingwerven (bij Appelscha)
  • 1885-1886 Domela Nieuwenhuis actief in de Stellingwerven
  • 1886-1888 kanalisering Tjonger
  • 1888 bouw Windlust te Wolvega, hoogste korenmolen van Friesland
  • 1891 grens met Overijssel aangegeven met gietijzeren paaltjes
  • 1894 grens met Drenthe aangegeven met witte paaltjes
  • 1903 grenscorrecties tussen de Stellingwerven en Schoterland
  • 1911 bouw rijks rietvlechtschool in Noordwolde
  • 1912 opening nieuwe varkensmarkt (de grootste van Nederland) in Wolvega
  • 1914 bouw tramstation Noordwolde
  • 1920 start bouw van Het Rode Dorp bij Noordwolde
  • 1922-1928 kanalisatie deel van de Linde
  • 1928 opening drafbaan in Wolvega
  • 1930 start ruilverkaveling De Merriemaden bij Oldelamer (eerste in Friesland)
  • 1934 Wardenier-affaire in Weststellingwerf (uitvinding zgn. benzineloze motor)
  • 1938 De Hoeve officieel dorp
  • 1940 opening Coöperatieve grasdrogerij in Wolvega
  • 1943 oprichting Oudheidkamer Wolvega
  • 1944 honderden evacuees uit Arnhem naar Wolvega
  • 1945 bevrijding Noordwolde (eerste dorp in Friesland)
  • 1952 Weststellingwerf wordt door het rijk aangewezen als ontwikkelingsgbied
  • 1954 oprichting Stichting Openbare Bibliotheek Weststellingwerf
  • 1959 aanwijzing Wolvega als industriekern
  • 1969 opening serviceflat Lenna in Wolvega
  • 1972 oprichting Stellingwerver Schrieversronte
  • 1972 opheffing varkensmarkt van Wolvega
  • 1973 afbraak herberg ‘De 8-pilaren’ in Wolvega (tbv nieuwe AMRO-bank)
  • 1974 oprichting Turfroute
  • 1976 sloop Sickengastate in Wolvega
  • 1980 opening Home Center Rekrea Meubelland in Wolvega
  • 1981 oprichting Vereniging Historie Weststellingwerf e.o.
  • 1984-1988 aanleg snelweg A32 door Weststellingwerf
  • 1988 invoering heemkunde op basisscholen
  • 1989 Zandhuizen en Oosterstreek officieel dorp
  • 1989 voor de eerste maal Opera Spanga
  • 1991 sloop zuivelfabriek ‘De Takomst’ in Wolvega
  • 1992 restauratie treinstation Wolvega
  • 1993 aanleg Lindewijk in Wolvega
  • 1999 verdubbeling snelweg tussen Steenwijk en Heerenveen voltooid
  • 2001 oprichting vlechtmuseum in Noordwolde
  • 2005 opening nieuwe gemeentehuis in Wolvega
  • 2012 start bouw hotel Van der Valk bij Wolvega
  • 2015 officiële oprichting samenwerkingsverband OWO (in 2012 gestart)
  • 2017 viering 500 jarig bestaan van de gemeente(n)
  • 2021 Koloniën van Weldadigheid worden Unesco erfgoed (ook een deel van Noordwolde)